Fundamenteel / Experimenteel Onderzoek

Neuromodulatie bij alcoholafhankelijkheid: een repeated-Transcranial Magnetic Stimulation-MRI onderzoek naar werkingsmechanismen

Vroege stadia van alcohol- en drugsproblematiek, en latere stadia van verslaving worden gekenmerkt door neurobiologische veranderingen: van abnormale motivationele verwerking van drugscues in het beloningscircuit van het brein in vroege stadia van problematiek, tot cognitieve inflexibiliteit en impulsiviteit, gerelateerd aan andere hersencircuits (prefrontale en basale ganglia) in latere stadia van verslaving. Beide processen beïnvloeden terugval in middelenproblematiek. Tot nu toe zijn beide processen vooral apart bestudeerd binnen neurobiologisch verslavingsonderzoek. Met de ontwikkeling van nieuwe onderzoekstechnieken, wordt het mogelijk om interacties en connectiviteit tussen verschillende hersenstructuren en hersenfuncties te bestuderen, en zo nieuwe inzichten te krijgen over interacties tussen motivationele functies en cognitieve (in)flexibiliteit.

Met een magnetische spoel is het mogelijk om de hersenen van buitenaf te stimuleren. Dit wordt ook wel neuromodulatie genoemd. Bij Jellinek onderzoeken we rTMS: repetitieve-transcraniële magnetische hersenstimulatie (rTMS). Hiermee is het mogelijk hersenactiviteit te beïnvloeden van buitenaf en zo ons begrip over de effecten van rTMS op hersenfuncties bij middelenafhankelijkheid te verbeteren.

In een eerste project hebben we onderzocht wat het effect van neurostimulatie op emotieregulatie was. Hieruit bleek dat emotieregulatie verbeterde bij mensen met alcoholproblematiek, na rTMS stimulatie, in vergelijking met een placebo (nep) stimulatie. Recent is er een klinisch onderzoek afgerond waarin we onderzochten of rTMS bij mensen die een klinische behandeling volgden voor alcoholproblematiek een effect had vergeleken met alleen een klinische behandeling (en placebo stimulatie). Dit was een gerandomiseerde klinische studie.

Onderzoeksteam:

• Jochem Jansen
• Renée Schluter
• Prof. Dr. Anneke Goudriaan (Arkin/Jellinek, AmsterdamUMC-UvA)
• Dr. Ruth van Holst (AmsterdamUMC-UvA)
• Dr. Loes Marquenie

Periode: 2015-2021
Status: dataverzameling is compleet

Modulatie van hersenreactiviteit op drugsgerelateerde cues in recent abstinente heroïne afhankelijke patiënten

In dit onderzoek werd de acceptatie van een vorm van depot-naltrexon (XRNT – extended release naltrexon) onderzocht, onder Nederlandse hulpverleners in de verslavingszorg (artsen, psychologen, verpleegkundigen) als nieuwe behandeloptie voor chronische heroïne afhankelijke patiënten. Daarnaast werd de haalbaarheid van XRNT als behandel optie onderzocht in termen van bereidheid met dit type behandeling te starten, door een opinieonderzoek te doen onder chronische heroïne afhankelijke patiënten. Tenslotte werd in deze studie een kleine klinische studie met XRNT gedaan bij heroine-afhankelijke patiënten, waarbij het werkingsmechanisme van XRNT werd onderzocht met hersenscans (pharmaco-fMRI en SPECT).

Onderzoeksteam:

• Eline R. Zaaijer (Link proefschrift)
• Prof. Dr. Anneke Goudriaan (Arkin/Jellinek, AMC-UvA)
• Prof. dr. W. van den Brink (AMC-UvA)
• Prof. dr. J. Booij (AMC-Radiologie)

Status: project afgerond.

Impulsiviteit, een behandelbare risicofactor bij verslaving?

Er is steeds meer onderzoek waaruit blijkt dat cognitieve functies een grote rol spelen in het ontstaan en verloop van alcohol- en drugsverslaving. In dit project werd in gecombineerd klinisch humaan onderzoek (randomized controlled trial), humaan fundamenteel onderzoek (beeldvormend hersenonderzoek; pharmaco-fMRI), en via diermodel onderzoek, de rol van impulsiviteit bij verslaving onderzocht.

We onderzochten of impulsiviteit een behandelbare kwetsbaarheidsfactor is in het ontstaan van verslaving en bij terugval in verslaving. In de humane studie werd (deel 1) de rol van modafinil (een cognitive enhancer) en de rol van N-acetylcysteine onderzocht via een éénmalige toediening met modafinil of NAC (placebo-gecontroleerd cross-over design), bij cocaïne afhankelijke of alcohol afhankelijke groepen cliënten. Hierbij werd de invloed van deze medicatie op impulsiviteit en op hersenfuncties bestudeerd. In een grote klinische studie (randomized clinical trial) werd het effect van modafinil op alcoholafhankelijkheid onderzocht. Bij cliënten met een alcoholafhankelijkheid en hoge impulsiviteit, bleek modafinil positief te werken, terwijl bij cliënten met een lage impulsiviteit, modafinil negatief bleek te werken.

Onderzoeksteam:

• Dr. Lianne Schmaal (link proefschrift)
• Dr. Leen Joos (link proefschrift)
• Prof. Dr. Anneke Goudriaan (Arkin/Jellinek, AmsterdamUMC-UvA)
• Prof. dr. W. van den Brink (AMC-UvA)
• Prof. dr. G. Dom (Universiteit Antwerpen)

Status: afgerond